ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΑΞΙΩΤΗ.
Με αφορμή το απόσπασμα από το διήγημα « Η Άννα του Κλήδονα» που περιλαμβάνεται στο σχολικό βιβλίο νεοελληνικής λογοτεχνίας , οι μαθητές της Δευτέρας Γυμνασίου του σχολείου μας έστειλαν τις ερωτήσεις τους στον συγγραφέα Διαμαντή Αξιώτη που ζει στην Καβάλα. Με μεγάλη χαρά εκείνος απάντησε στις αυθόρμητες ερωτήσεις των παιδιών και τον ευχαριστούμε θερμά γι’ αυτό.
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
1. Η Άννα είναι αληθινό πρόσωπο;
Ναι, η Άννα Τ. είναι αληθινό πρόσωπο.
Όμως, όχι εκείνη του “Κλήδονα”, αλλά η άλλη, της πραγματικής Ζωής.
Σχεδόν όλα τα πρόσωπα των γραπτών μου είναι αληθινά ή σκιές αληθινών προσώπων. Τα φαντάσματά τους με επισκέπτονται συχνά, ζητώντας επιτακτικά να καταλάβουν χώρους που τους ανήκουν. Εγώ δεν έχω παρά να τα υποδεχθώ, να τους καθίσω δίπλα μου, να τους φιλέψω, να γίνουμε φίλοι. Έτσι θα με εμπιστευτούν, ώστε να μου εξομολογηθούν τις προσωπικές τους ιστορίες που έζησαν ή που θα ήθελαν να ζήσουν. Κι εγώ, με τη σειρά μου, θα τις οδηγήσω κατά πώς θέλω, κατά πώς μου επιτρέπεται ή κατά πώς δύναμαι.
2.Το περιστατικό που περιγράφετε στο διήγημα είναι πραγματικό;
Όντως, το περιστατικό του διηγήματος είναι πραγματικό. Η στροφή και η διόγκωσή του ανήκει στην καλπάζουσα φαντασία ενός ευφάνταστου συγγραφέα.
Σε κάθε μορφή Τέχνης υπάρχουν δύο σκέλη:
Το ΤΙ θα πεις και το ΠΩΣ θα το πεις.
Εάν αυτά τα δύο συνοδοιπορήσουν, καλύτερα, εάν καταφέρουμε να τα καταστήσουμε ΙΣΟΣΚΕΛΗ, τότε επιτυγχάνουμε άριστο αποτέλεσμα. Για μας και για τους αναγνώστες.
Έτσι, το περιστατικό στη βάση του είναι πραγματικό, όπως πραγματικά είναι τόσα άλλα έθιμα του λαού μας.
Σας ενημερώνω πως, το έθιμο του Κλήδονα επαναλαμβάνεται κάθε καλοκαίρι, εδώ στην Καβάλα όπου και ζω, και οι φωτιές του Ριζικάρη υψώνονται στα ουράνια. Τα παιδιά, συνεχίζουν να τις πηδούν με φρενήρεις, διονυσιακούς ρυθμούς, να χαίρονται και να εύχονται.
Το ίδιο υπαρκτό είναι το έθιμο της “αποκάλυψης” μελλοντικού γαμπρού ή νύφης αντίστοιχα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο: κουφέτα κάτω από το μαξιλάρι, φανουρόπιτα, γράψιμο του ονόματος στο κοίλο της σόλας από τη γόβα της νύφης. Που όμως, με την πάροδο του χρόνου και την εμφάνιση των ηλεκτρονικών Μέσων, ατόνησαν.
Το “ατόπημα” των παιδιών το διεκδικεί η μυθοπλασία.
3. Ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον αφηγητή στην ιστορία αυτή; Αν ναι, έχετε μετανιώσει για εκείνη τη νύχτα;
( αλλιώς διατυπωμένη η ίδια ερώτηση : Γράψατε το διήγημα λόγω τύψεων, αν υποθέσουμε ότι ήσασταν μέλος της παρέας ;
Θα το νιώθατε βάρος στη συνείδησή σας ,αν δεν το γράφατε; Γνωρίζατε πού θα οδηγούσε αυτή η πλάκα;)
Ο συγγραφέας είναι ο αφηγητής και ένα από τα “παλιόπαιδα” της παρέας.
Που όμως, δεν αισθάνεται καμία τύψη, ούτε έγραψε το διήγημα λόγω τύψεων.
Όπως σας εξηγώ σε άλλο σημείο, άλλος ήταν ο στόχος και ο καημός του διηγήματος Η Άννα “χρησιμοποιήθηκε” για την εξυπηρέτηση εκείνων των στόχων.
Αντιλαμβάνομαι ότι, μετά το τραγικό συμβάν της Γαλακτοκομικής Σχολής των Ιωαννίνων, ο όρος Βullying μπήκε στη ζωή μας, καταλαμβάνοντας απρόσμενες διαστάσεις.
[Υπ’ όψιν ο όρος Βullying δεν μου αρέσει καθόλου, τον χρησιμοποιώ απλά και μόνο χάριν της μεταξύ μας συνεννοήσεως.]
*
Και για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους:
Βullying είναι ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός ατόμων με πραγματική ή απειλούμενη μαρτυρική ποινή φυσικής, προφορικής, γραπτής, ή συναισθηματικής κακομεταχείρισής τους ή της διάδοσης φημών με απώτερο σκοπό τον κοινωνικό τους αποκλεισμό. Συμπεριλαμβάνει και τις περιπτώσεις ύβρεων κατά της εθνικότητας, φυλής ή ιδιαιτερότητας κάποιου.
Αναλυτικότερα στον όρο bullying συμπεριλαμβάνονται:
Χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων
Απειλές και εκβιασμός
Σωματική βία, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα
Κλοπές
Ζημιές στην προσωπική περιουσία κάποιου
Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες
Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
Εκβιαστικά τηλεφωνήματα, ή τηλεφωνήματα σε ακατάλληλες ώρες χωρίς απάντηση
Και τέλος ηλεκτρονικό bullying μέσω κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου
*
Αυτά ως προς την εγκυκλοπαιδική ενημέρωση.
Που παρασάγγας απέχουν από την “πλάκα” – όπως εσείς σωστά χαρακτηρίσατε το λογοτεχνικό περιστατικό.
4. Γιατί ο αφηγητής διάλεξε να μην πει τίποτα στην Άννα;
5.Πόσων χρόνων ήταν τότε η Άννα;
Εμείς ήμασταν τότε περίπου δέκα χρόνων και η Άννα… γεροντοκόρη ανέκαθεν. Σημάδια της ελαφρότητάς της είχαν εμφανιστεί νωρίς. Την κουβέντιαζε όλη η γειτονιά: οι μανάδες μας, οι θείες μας, η μητέρα της η ίδια.
Δεν πιστεύω να εντάξετε κι εκείνες τις άγιες γυναίκες στην ομάδα της συνομωσίας!
Ο αφηγητής δεν είχε να πει τίποτα στην Άννα. Του έφτανε που γέλασε το επόμενο πρωί.
Αυτό ήταν όλο και το επεισόδιο αυτό καθ’ αυτό ξεχάστηκε.
Ο μετέπειτα συγγραφέας το διόγκωσε, προσδίδοντας τέλος περισσότερο επεισοδιακό.
Χάριν λειτουργικότητας του διηγήματος και εντυπωσιασμού.
6. Η Άννα τελικά παντρεύτηκε;
Η Άννα παντρεύτηκε και καλοπαντρεύτηκε.
Ζει μέχρι τις μέρες μας, με παιδιά και εγγόνια.
Είναι μία σεβάσμια κυρία.
Προς τι λοιπόν να της έλεγα;
Και τι να της έλεγα;
Άλλωστε εάν δεν αντιληφθούμε ένα γεγονός – το οποίο φυσικά δεν θα έχει επιπτώσεις στη ζωή μας – είναι σαν να μην υπήρξε. Οπότε;
7. Έχετε γράψει και άλλα διηγήματα με βάση την παιδική σας ηλικία και τις εμπειρίες της;
Έχω γράψει και άλλα, κυρίως διηγήματα, για παιδιά. Που αφορούν τις ομάδες, τα στρατόπεδα, τον τενεκεδένιο οπλισμό τους, τις μάχες και τις κατακτήσεις τους.
Η βιαστική-πρόωρη ενηλικίωση τους.
Την προδοσία που δέχτηκαν νωρίς από φίλους αγαπητούς.
Αυτό κι αν δεν είναι τραύμα.
8. Γιατί η Άννα έπαιρνε μέρος στο έθιμο του Κλήδονα, αφού έβλεπε κάθε φορά ότι δεν είχε επιτυχία;
Διότι ήλπιζε. Όπως κάθε Άννα είχε δικαίωμα στην ελπίδα. Αλίμονο αν καταθέτουμε τα όπλα μετά από κάποια αποτυχία. Αλίμονο αν παραδινόμαστε αμαχητί.
9.Τι σας ενέπνευσε ,ώστε να γράψετε το διήγημα;
Απαντήθηκαν η έμπνευση και η αφορμή.
10.Θέλατε να περάσετε κάποιο μήνυμα για την παράδοση;
11.Πιστεύετε σε αυτές τις λαϊκές δοξασίες;
Παιδί προσφύγων γονιών, μεγαλωμένος με πολλές στερήσεις, ζυμώθηκα με τις παραδόσεις, τις δοξασίες και τα μυθεύματα. Αυτά είναι που γαλβανίζουν τη φαντασία.
Και φυσικά είμαι κατά της άρνησης, της απόρριψης, της ισοπέδωσης. Αλίμονό μας.
12.Από πότε γράφετε; Πότε γράψατε το πρώτο σας ποίημα ή διήγημα;
14. Σε ποια ηλικία ανακαλύψατε ότι σας αρέσει η λογοτεχνία;
Άρχισα να γράφω κατά της περίοδο της θητείας μου στο στρατό. Ψελλίσματα που αντάλλασσα με φίλους, για να τα καταστρέψουμε την επομένη στιγμή. Ευτυχώς.
Συστηματικά μετά την κυκλοφορία της πρώτης ποιητικής συλλογής μου. Επαγγελματικά, όταν η Τέχνη με απασχολούσε όλο το εικοσιτετράωρο.
13.Πώς ξεκινήσατε να γράφετε διηγήματα;
Μικρές αφορμές, πάθη και παθήματα, που τότε φάνταζαν δυσβάστακτα. Έρωτες, πόθοι, όνειρα, προδοσίες, απογοητεύσεις. Η φυγή.
15.Αν δεν είχατε πετύχει στη λογοτεχνία, με τι θα είχατε ασχοληθεί;
Και ποιος σου είπε, φίλε μου, πως “πέτυχα;”
Στη λογοτεχνία δεν πετυχαίνεις ποτέ. Και τι σημαίνει Πετυχαίνω; Ποια κορυφή της ματαιοδοξίας σου κατακτάς; Αλίμονο αν σε κάποια στιγμή έπαρσης πιστέψεις κάτι τέτοιο.
*
Σας ευχαριστώ.
Καλή συνέχεια.
Το κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:
1. Η Άννα είναι αληθινό πρόσωπο;
Ναι, η Άννα Τ. είναι αληθινό πρόσωπο.
Όμως, όχι εκείνη του “Κλήδονα”, αλλά η άλλη, της πραγματικής Ζωής.
Σχεδόν όλα τα πρόσωπα των γραπτών μου είναι αληθινά ή σκιές αληθινών προσώπων. Τα φαντάσματά τους με επισκέπτονται συχνά, ζητώντας επιτακτικά να καταλάβουν χώρους που τους ανήκουν. Εγώ δεν έχω παρά να τα υποδεχθώ, να τους καθίσω δίπλα μου, να τους φιλέψω, να γίνουμε φίλοι. Έτσι θα με εμπιστευτούν, ώστε να μου εξομολογηθούν τις προσωπικές τους ιστορίες που έζησαν ή που θα ήθελαν να ζήσουν. Κι εγώ, με τη σειρά μου, θα τις οδηγήσω κατά πώς θέλω, κατά πώς μου επιτρέπεται ή κατά πώς δύναμαι.
2.Το περιστατικό που περιγράφετε στο διήγημα είναι πραγματικό;
Όντως, το περιστατικό του διηγήματος είναι πραγματικό. Η στροφή και η διόγκωσή του ανήκει στην καλπάζουσα φαντασία ενός ευφάνταστου συγγραφέα.
Σε κάθε μορφή Τέχνης υπάρχουν δύο σκέλη:
Το ΤΙ θα πεις και το ΠΩΣ θα το πεις.
Εάν αυτά τα δύο συνοδοιπορήσουν, καλύτερα, εάν καταφέρουμε να τα καταστήσουμε ΙΣΟΣΚΕΛΗ, τότε επιτυγχάνουμε άριστο αποτέλεσμα. Για μας και για τους αναγνώστες.
Έτσι, το περιστατικό στη βάση του είναι πραγματικό, όπως πραγματικά είναι τόσα άλλα έθιμα του λαού μας.
Σας ενημερώνω πως, το έθιμο του Κλήδονα επαναλαμβάνεται κάθε καλοκαίρι, εδώ στην Καβάλα όπου και ζω, και οι φωτιές του Ριζικάρη υψώνονται στα ουράνια. Τα παιδιά, συνεχίζουν να τις πηδούν με φρενήρεις, διονυσιακούς ρυθμούς, να χαίρονται και να εύχονται.
Το ίδιο υπαρκτό είναι το έθιμο της “αποκάλυψης” μελλοντικού γαμπρού ή νύφης αντίστοιχα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο: κουφέτα κάτω από το μαξιλάρι, φανουρόπιτα, γράψιμο του ονόματος στο κοίλο της σόλας από τη γόβα της νύφης. Που όμως, με την πάροδο του χρόνου και την εμφάνιση των ηλεκτρονικών Μέσων, ατόνησαν.
Το “ατόπημα” των παιδιών το διεκδικεί η μυθοπλασία.
3. Ο συγγραφέας ταυτίζεται με τον αφηγητή στην ιστορία αυτή; Αν ναι, έχετε μετανιώσει για εκείνη τη νύχτα;
( αλλιώς διατυπωμένη η ίδια ερώτηση : Γράψατε το διήγημα λόγω τύψεων, αν υποθέσουμε ότι ήσασταν μέλος της παρέας ;
Θα το νιώθατε βάρος στη συνείδησή σας ,αν δεν το γράφατε; Γνωρίζατε πού θα οδηγούσε αυτή η πλάκα;)
Ο συγγραφέας είναι ο αφηγητής και ένα από τα “παλιόπαιδα” της παρέας.
Που όμως, δεν αισθάνεται καμία τύψη, ούτε έγραψε το διήγημα λόγω τύψεων.
Όπως σας εξηγώ σε άλλο σημείο, άλλος ήταν ο στόχος και ο καημός του διηγήματος Η Άννα “χρησιμοποιήθηκε” για την εξυπηρέτηση εκείνων των στόχων.
Αντιλαμβάνομαι ότι, μετά το τραγικό συμβάν της Γαλακτοκομικής Σχολής των Ιωαννίνων, ο όρος Βullying μπήκε στη ζωή μας, καταλαμβάνοντας απρόσμενες διαστάσεις.
[Υπ’ όψιν ο όρος Βullying δεν μου αρέσει καθόλου, τον χρησιμοποιώ απλά και μόνο χάριν της μεταξύ μας συνεννοήσεως.]
*
Και για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους:
Βullying είναι ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός ατόμων με πραγματική ή απειλούμενη μαρτυρική ποινή φυσικής, προφορικής, γραπτής, ή συναισθηματικής κακομεταχείρισής τους ή της διάδοσης φημών με απώτερο σκοπό τον κοινωνικό τους αποκλεισμό. Συμπεριλαμβάνει και τις περιπτώσεις ύβρεων κατά της εθνικότητας, φυλής ή ιδιαιτερότητας κάποιου.
Αναλυτικότερα στον όρο bullying συμπεριλαμβάνονται:
Χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων
Απειλές και εκβιασμός
Σωματική βία, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα
Κλοπές
Ζημιές στην προσωπική περιουσία κάποιου
Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων
Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες
Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών
Εκβιαστικά τηλεφωνήματα, ή τηλεφωνήματα σε ακατάλληλες ώρες χωρίς απάντηση
Και τέλος ηλεκτρονικό bullying μέσω κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου
*
Αυτά ως προς την εγκυκλοπαιδική ενημέρωση.
Που παρασάγγας απέχουν από την “πλάκα” – όπως εσείς σωστά χαρακτηρίσατε το λογοτεχνικό περιστατικό.
4. Γιατί ο αφηγητής διάλεξε να μην πει τίποτα στην Άννα;
5.Πόσων χρόνων ήταν τότε η Άννα;
Εμείς ήμασταν τότε περίπου δέκα χρόνων και η Άννα… γεροντοκόρη ανέκαθεν. Σημάδια της ελαφρότητάς της είχαν εμφανιστεί νωρίς. Την κουβέντιαζε όλη η γειτονιά: οι μανάδες μας, οι θείες μας, η μητέρα της η ίδια.
Δεν πιστεύω να εντάξετε κι εκείνες τις άγιες γυναίκες στην ομάδα της συνομωσίας!
Ο αφηγητής δεν είχε να πει τίποτα στην Άννα. Του έφτανε που γέλασε το επόμενο πρωί.
Αυτό ήταν όλο και το επεισόδιο αυτό καθ’ αυτό ξεχάστηκε.
Ο μετέπειτα συγγραφέας το διόγκωσε, προσδίδοντας τέλος περισσότερο επεισοδιακό.
Χάριν λειτουργικότητας του διηγήματος και εντυπωσιασμού.
6. Η Άννα τελικά παντρεύτηκε;
Η Άννα παντρεύτηκε και καλοπαντρεύτηκε.
Ζει μέχρι τις μέρες μας, με παιδιά και εγγόνια.
Είναι μία σεβάσμια κυρία.
Προς τι λοιπόν να της έλεγα;
Και τι να της έλεγα;
Άλλωστε εάν δεν αντιληφθούμε ένα γεγονός – το οποίο φυσικά δεν θα έχει επιπτώσεις στη ζωή μας – είναι σαν να μην υπήρξε. Οπότε;
7. Έχετε γράψει και άλλα διηγήματα με βάση την παιδική σας ηλικία και τις εμπειρίες της;
Έχω γράψει και άλλα, κυρίως διηγήματα, για παιδιά. Που αφορούν τις ομάδες, τα στρατόπεδα, τον τενεκεδένιο οπλισμό τους, τις μάχες και τις κατακτήσεις τους.
Η βιαστική-πρόωρη ενηλικίωση τους.
Την προδοσία που δέχτηκαν νωρίς από φίλους αγαπητούς.
Αυτό κι αν δεν είναι τραύμα.
8. Γιατί η Άννα έπαιρνε μέρος στο έθιμο του Κλήδονα, αφού έβλεπε κάθε φορά ότι δεν είχε επιτυχία;
Διότι ήλπιζε. Όπως κάθε Άννα είχε δικαίωμα στην ελπίδα. Αλίμονο αν καταθέτουμε τα όπλα μετά από κάποια αποτυχία. Αλίμονο αν παραδινόμαστε αμαχητί.
9.Τι σας ενέπνευσε ,ώστε να γράψετε το διήγημα;
Απαντήθηκαν η έμπνευση και η αφορμή.
10.Θέλατε να περάσετε κάποιο μήνυμα για την παράδοση;
11.Πιστεύετε σε αυτές τις λαϊκές δοξασίες;
Παιδί προσφύγων γονιών, μεγαλωμένος με πολλές στερήσεις, ζυμώθηκα με τις παραδόσεις, τις δοξασίες και τα μυθεύματα. Αυτά είναι που γαλβανίζουν τη φαντασία.
Και φυσικά είμαι κατά της άρνησης, της απόρριψης, της ισοπέδωσης. Αλίμονό μας.
12.Από πότε γράφετε; Πότε γράψατε το πρώτο σας ποίημα ή διήγημα;
14. Σε ποια ηλικία ανακαλύψατε ότι σας αρέσει η λογοτεχνία;
Άρχισα να γράφω κατά της περίοδο της θητείας μου στο στρατό. Ψελλίσματα που αντάλλασσα με φίλους, για να τα καταστρέψουμε την επομένη στιγμή. Ευτυχώς.
Συστηματικά μετά την κυκλοφορία της πρώτης ποιητικής συλλογής μου. Επαγγελματικά, όταν η Τέχνη με απασχολούσε όλο το εικοσιτετράωρο.
13.Πώς ξεκινήσατε να γράφετε διηγήματα;
Μικρές αφορμές, πάθη και παθήματα, που τότε φάνταζαν δυσβάστακτα. Έρωτες, πόθοι, όνειρα, προδοσίες, απογοητεύσεις. Η φυγή.
15.Αν δεν είχατε πετύχει στη λογοτεχνία, με τι θα είχατε ασχοληθεί;
Και ποιος σου είπε, φίλε μου, πως “πέτυχα;”
Στη λογοτεχνία δεν πετυχαίνεις ποτέ. Και τι σημαίνει Πετυχαίνω; Ποια κορυφή της ματαιοδοξίας σου κατακτάς; Αλίμονο αν σε κάποια στιγμή έπαρσης πιστέψεις κάτι τέτοιο.
*
Σας ευχαριστώ.
Καλή συνέχεια.